Bramenjam, kersenjam, abrikozenjam. Jam is heerlijk op brood, door yoghurt of op een scone. De schappen van de supermarkt staan vol met verschillende soorten jam, maar wist je dat het heel eenvoudig is zelf jam te maken?
Het enige dat je nodig hebt zijn een pan, potten met goed afsluitbare deksels, fruit en een geleermiddel zoals geleisuiker of agaragar. Ideaal als je wilt genieten van zomerfruit op een koude, winterse dag, voor die kist kweeperen die je van de buurman hebt gekregen of wanneer je bent uitgekeken op de standaard smaken en liever experimenteert met een mix van fruit en specerijen.
Warm gelopen voor zelf jam maken? We hebben drie makkelijk te maken jamrecepten voor je, en een recept voor een overheerlijke cocktail met eigen gemaakte jam.
Laten we eerst beginnen met wat basiskennis over fruit en het maken van jam, die je helpt bij het maken van afwegingen over bijvoorbeeld de hoeveelheid suiker en fruit.
Hoeveel geleisuiker heb je nodig
In fruit zit pectine. Dit wordt opgeslagen in de celwanden van een vrucht en zorgt er voor dat de cellen aan elkaar blijven 'plakken'. Niet iedere fruitsoort heeft een even hoog pectinegehalte. Bramen, citroenen, rode bessen, kruisbessen en kweeperen hebben een hoog pectinegehalte. Abrikozen, druiven, meloenen, peren, rabarber en frambozen hebben een laag pectinegehalte.
Het is belangrijk hier rekening mee te houden als je jam maakt. De hoeveelheid pectine in een vrucht bepaald namelijk hoe dik de jam wordt. Gebruik je vruchten met een lager pectinegehalte, dan wordt de jam wateriger, vruchten met een hoger gehalte geven een dikkere jam.
Gelukkig is 'waterige' jam' eenvoudig op te lossen door bijvoorbeeld fruit met een hoog en laag pectinegehalte te combineren, of gebruik te maken van pectinepoeder of agaragar. Ook in geleisuiker zit extra pectine zodat de jam dikker wordt.
Wil je een geleermiddel zonder suiker? In geleipoeder zit weinig tot geen suiker en is geschikt voor de zoetere vruchten, of wanneer je jam wilt maken waarin je niet zoet, maar bijvoorbeeld de smaak van specerijen de boventoon wilt laten voeren.
Schone potten, langer houdbare jam
Het is belangrijk jam te bewaren in schone potten met schone deksels. Doe je de vers gemaakte jam in potten die niet goed schoon zijn, dan bestaat de kans dat de inhoud snel bederft.
Vaak zijn potten en deksels op het oog schoon, maar zit er toch nog wat viezigheid in. Dat is heel eenvoudig op te lossen. Doe één eetlepel soda in één liter water en kook dit in een pan. Doe de potten en deksels in de pan en zorg er voor dat alles onder water ligt. Kook alles vijf minuten. Daarna haal je de potten en deksels uit de pan, spoelt ze goed na met heet water (dat hoeft geen gekookt water te zijn) en laat de potten en deksels omgekeerd op een schone theedoek uitlekken.
Jam bewaren
Jam die bestaat uit veertig procent fruit en zestig procent suiker (de 'klassieke' jam-verhouding) is onbeperkt houdbaar, mits het in goed afgesloten, goed schoongemaakte potten op een koele en donkere plaats bewaard wordt. Suiker werkt namelijk als een conserveermiddel.
Maak je jam met minder suiker, dan is het niet onbeperkt houdbaar. Meestal moet je deze jam binnen drie tot zes maanden gebruiken. Wil je de jam langer bewaren, dan kun je het invriezen. Bewaar geopende potten jam altijd in de koelkast.
Bessengelei (jam met minder suiker)
Dit heb je nodig
– 2 kilo bessen, zoals vlierbessen, rode bessen, zwarte bessen, bosbessen of kruisbessen
– 2 centimeter gemberwortel, geschild
– 1 theelepel kruidnagels
– 1 kaneelstokje
– 500 gr geleisuiker speciaal (dit is geleisuiker met minder suiker)
– pan, bij voorkeur met een dikke bodem
– 4 of 5 glazen potten met een goed afsluitbaar deksel
– vergiet
– maatbeker
En zo ga je te werk
Ris de bessen van de takjes en was ze goed met schoon, stromend water.
Maak de potten en deksels goed schoon.
Doe een bodempje water in de pan, doe de bessen er bij en breng alles aan de kook tot de bessen moes zijn.
Doe de moes in een vergiet en druk al het sap er uit. Wil je jam zonder 'stukjes', doe dan een schone theedoek in het vergiet en druk de moes hier door. Gebruik je geen theedoek, dan kunnen er een paar pitjes of stukjes van de schil meekomen.
Giet het sap in een maatbeker en vul het met water aan tot 1,2 liter.
Doe de bessensap, de kruidnagels, de gember en het kaneelstokje in een pan en breng alles langzaam aan de kook met het deksel op de pan. Laat het ongeveer een minuut koken en zet dan het vuur uit.
Haal na een kwartier de specerijen uit de pan.
Voeg al roerend de geleisuiker toe en breng alles aan de kook. Is alle geleisuiker toegevoegd en opgelost, laat dan alles een minuut koken.
Giet de potten tot aan de rand vol met de net van het vuur gehaalde gelei en doe dadelijk de deksels op de potten. Zet de potten hierna op de kop. Op deze manier 'zuigt' de inhoud zich vacuüm, wat beter is voor de houdbaarheid. Na een uur kun je de potten rechtop zetten.
Rabarberjam
Dit heb je nodig
– 1 kilo rabarber
– 1 kilo geleisuiker
– pan, bij voorkeur met een dikke bodem
– 3 tot 4 potten met een goed afsluitbaar deksel
En zo ga je te werk
Was de rabarber onder koud stromend water en snijd de stengels in stukken van ongeveer een centimeter dik.
Doe de stukken met de geleisuiker in de pan en voeg ongeveer 50 milliliter water toe.
Breng alles aan de kook en roer af en toe in de pan. Houd er rekening mee dat rabarber kan schuimen als het gaat koken. Laat het dus niet doorkoken en kies voor een pan met een hoge rand.
Laat alles ongeveer vijf minuten koken.
Zet het vuur uit en laat de jam een paar minuten in de pan rusten.
Giet of schep de nog hete jam in de schone potten tot deze tot de rand gevuld zijn. Doe de deksels op de potten en laat de potten omgekeerd een kwartier staan zodat de inhoud de deksels vacuüm zuigt. Laat de potten daarna rechtop staan tot ze zijn afgekoeld.
Clementine en gember jam
Dit heb je nodig
– 1200 gram clementines (een kruising tussen een mandarijn en een sinaasappel)
– 150 gr verse gemberwortel
– 1,5 kilo geleisuiker
– 4 citroenen
– huishoudfolie
– grote kom
– pan, bij voorkeur met dikke bodem, of een sauteerpan.
– kookthermometer
– 4 of 5 potten met een goed afsluitbaar deksel
En zo ga je te werk
Pers de citroenen uit. Je hebt in totaal 150 milliliter citroensap nodig.
Was de clementines en schrob de schil goed schoon.
Snijd de gember in kleine stukjes en hak alles tot er een fijne pulp ontstaat.
Snijd de clementines overdwars in helften en snijd ze vervolgens in kleine plakjes met een scherp, gekarteld mes.
Doe de clementines en de gemberpulp in een kom en giet hier 1,35 liter water overheen. Zorg er voor dat het fruit onder water blijft, bijvoorbeeld door er een schoon bord (of schone schotel) op te plaatsen. Dek de kom af met huishoudfolie.
Zet de kom in de koelkast en laat alles een nacht rusten.
Doe het clementine-gembermengsel in een pan en breng het op een matig vuur aan de kook. Laat alles een uur op een laag vuur koken tot de schil zacht is. Niet roeren! Komen er stukjes fruit naar boven, druk deze dan naar beneden.
Voeg de geleisuiker en het citroensap toe en roer even. Breng alles weer aan de kook en laat het vervolgens op een matig vuur nog een kwartier zachtjes koken zonder te roeren. Komt er schuim op het mengsel, haal dit dan weg met een schuimspaan.
Draai het vuur omhoog tot de inhoud 105 graden heeft bereikt, roer af en toe en haal overtollig schuim weg. Hoe langer de jam kookt, des te dikker hij wordt. Bij een kooktijd van rond een half uur heeft de jam een redelijke dikte. Wil je dikkere jam, dan laat je het nog een kwartier door koken op 105 graden.
Zet het vuur uit en laat de jam een kwartier rusten.
Giet of schep de jam in schone potten met een goed afsluitbaar deksel. Laat de potten omgekeerd een kwartier rusten, daarna kun je ze overeind zetten. Na 24 uur kun je de eerste pot open maken om de jam te gebruiken. In een koele, donkere ruimte is de jam een jaar houdbaar.
Marmelade mojito's
Dit heb je nodig
– 8 theelepels marmelade, bijvoorbeeld clementine-gember jam
– 8 limoenen
– 280 ml rum
– 1 l sprankelend mineraalwater
– 60 gram munttakjes
– 8 serveerglazen
– kan of pitcher
– garde
– ijs (eventueel)
En zo ga je te werk
Pers zes limoenen uit en snijd de andere twee in schijven.
Doe de marmelade, het limoensap en de rum in een pitcher of kan en klop alles net zo lang met een garde tot de marmelade is opgelost.
Doe het mineraalwater er bij en roer goed.
Verdeel de takjes munt over de acht glazen, voeg eventueel wat ijs toe en doe er een paar schijfjes limoen bij.
Schenk het rum-mengsel in de glazen en serveer.
Eigen gemaakte jam is dus niet alleen lekker op brood, je kunt er ook veel andere dingen mee maken. Cocktails, taarten, vlaaien en desserts krijgen een extra vleugje persoonlijke 'touch', en je kunt eindeloos met smaken en specerijen combineren.
